Succes van Fifty Shades of Grey verklaard

en hoe je daar als schrijver van erotica je voordeel mee doet

 

Door Marjon Cosijn

Een bestseller schrijven zoals Fifty Shades of Grey – oftewel Vijftig Tinten Grijs – wie droomt daar niet van? Als je erotische verhalen wilt schrijven, kan dat verlangen best in je achterhoofd zitten. Jouw titel hoog in de bestsellerslijsten. Jouw erotische fantasieën verfilmd. Voor je het weet, droom je van premières, signeersessies, fotoshoots en een dikke bankrekening.
Daar is niks mis mee. Én het is slechts voor enkelen weggelegd. Dat maakt het juist zo interessant om te onderzoeken waar dat succes van Fifty Shades of Grey oftewel Vijftig Tinten Grijs van E.L. James vandaan komt. En wat je daar als schrijver van erotica van kunt leren.

Geen meesterwerk, maar wel een hit

Laat ik je meteen uit de droom helpen: Vijftig Tinten Grijs wordt door critici niet bepaald gezien als een literair meesterwerk. Sterker nog, de recensies waren vaak meedogenloos. ‘Schrijven met de achterkant van een hark,’ noemde Coen Peppelenbos het. Andere lezers vonden het boek ‘lachwekkend slecht’ of spraken over ‘slechte porno in bouquetreeksverpakking.’
Maar ondanks al die kritiek domineerde het boek de bestsellerlijsten en was het wereldwijd niet weg te denken uit gesprekken. Hoe kan dat? Wat maakt dit boek, ondanks de gebrekkige stijl, zo onweerstaanbaar voor miljoenen lezers? Dat onderzoeken we in deze blog. Wie weet, kunnen we de code kraken voor het succes van Fifty Shades of Grey.

Dromen van de perfecte liefde

De voor de hand liggende verklaring is dat verhalen zoals in de Bouquetreeks – en natuurlijk ook Vijftig Tinten Grijs – lezers de kans geven om te dromen van de perfecte liefde. Een liefde die alles overstijgt en die je meesleept naar een wereld waar alles net wat spannender en betekenisvoller is.

De psychologische aantrekkingskracht van Vijftig Tinten Grijs ligt precies daarin. Het verhaal biedt hoop dat er ergens een betere, intensere manier van leven en liefhebben bestaat, waarmee het verhaal een universeel verlangen raakt. De meesten van ons willen geloven dat er ergens iemand bestaat die ons volledig begrijpt, die precies weet wat we nodig hebben en die ons mee kan nemen naar een plek waar het leven beter en intenser is.

Bouquetreeks kent maar één verhaallijn

Precies dat doen ook de pulpromans van de Bouquetreeks. Schrijver en filosoof Marjan Slob is gefascineerd door het succes van Fifty Shades of Grey en de overeenkomst met de Bouquetreeks en ging op onderzoek uit. In haar lezing Romantische Liefde vertelt ze enigszins besmuikt: ‘Ik lijk in niets op dat onzekere wiebelige meisje dat beschreven wordt in die Bouquetreeksboekjes, maar toch vind ik het af en toe heerlijk om zo’n boekje te lezen.’

De boekjes in de Bouquetreeks hebben altijd dezelfde verhaallijn: een vrouw beleeft een overrompelende liefde met een overweldigende man. Harlequin, de uitgever van Bouquetreeks, verkoopt wereldwijd jaarlijks zo’n 160 miljoen van deze boekjes per jaar. ‘Kennelijk is dit een enorm sterke fantasie, die keer op keer beleefd wil worden door een hele grote groep vrouwen,’ aldus Slob.

Het is een tragisch verhaal

Marjan Slob legt uit dat het in feite een tragisch verhaal is, want het klopt niet: vrouw wordt verliefd op buitengewone man. Haar verlangen is om hem voor altijd te hebben. En hem dus te domesticeren, waarmee meteen alle uitzonderlijkheid verdwijnt. Want wat blijft over van die woest aantrekkelijke man als je hem de vuilnisbakken buiten laat zetten?

Maar dat terzijde. Waar het volgens de filosofe echt om gaat, is onze hang naar het ‘sublieme’. Het sublieme is prettig, maar ook eng. Het is heel interessant, maar ook gevaarlijk. Het sublieme laat je rillen van verrukking.

Die Bouquetreeksman is subliem: stormachtig in al zijn aspecten. Een ontmoeting met die man is een ervaring die je uit je comfortzone haalt, die dus zowel fascinerend als een tikje beangstigend is. Het gevoel dat je gedragen wordt door iets dat groter is dan jijzelf.

Intrigerende symbolen van macht en overgave –
een spel van controle en verleiding, zoals in de wereld van Fifty Shades of Grey.

Christian Grey als sublieme man

In Vijftig Tinten Grijs belichaamt Christian Grey precies dat. Hij is geen standaard romantische held, hij is een kracht die groter is dan Anastasia zelf. Hij sleurt haar mee in een intense wereld, waar ze uitgedaagd wordt om haar eigen grenzen te verkennen en uiteindelijk zelfs te overschrijden.

Dit maakt het sublieme zo aantrekkelijk: het biedt iets wat je niet volledig kunt controleren of begrijpen. En dat maakt het voor lezers juist zo onweerstaanbaar – de spanning, het gevaar en het idee dat je even alles los kunt laten.

De aantrekkingskracht van Vijftig Tinten Grijs ligt diep verankerd in onze verlangens naar een intensere, betekenisvollere manier van leven en liefhebben. Het verhaal speelt in op het universele verlangen naar een liefde die je volledig begrijpt en die je meeneemt naar een wereld waar de grenzen tussen controle en overgave vervagen. Dit verlangen zien we niet alleen in Vijftig Tinten, maar ook in de klassieke formules van de Bouquetreeks, waarin liefde en macht op spannende manieren met elkaar verstrengeld zijn.

Deze dynamiek werkt zo krachtig omdat het meer raakt dan alleen de fantasie. Het appelleert aan diepe emotionele en lichamelijke verlangens. Juist dat bewustzijn van die gevoelens en fysieke sensaties kan je als schrijver helpen om echte diepgang in je verhalen te brengen. Hoe sterker je je bewust bent van wat er in je eigen lichaam gebeurt, hoe overtuigender je dat kunt vertalen naar je personages en hun belevingen. Wil je meer leren over hoe je dit bewustzijn kunt inzetten in je verhalen? Lees dan hier verder over Lichaamsbewustzijn en erotische verhalen.

Bouquetreeks: een blauwdruk voor succes

Vijftig Tinten Grijs bevat veel elementen uit de Bouquetreeks maar zit in een moderner, spannender jasje. Net als in de Bouquetreeks gaat het om een machtsdynamiek: de man is dominant, rijk en mysterieus, terwijl de vrouw zich aanvankelijk verzet, maar uiteindelijk toegeeft aan haar gevoelens. Hier zie je het eeuwenoude rollenspel waarin de vrouw overweldigd wordt door de liefde van een krachtige man aan het werk.

In Vijftig Tinten Grijs is de seksuele dimensie veel explicieter. Waar de Bouquetreeks nog redelijk zedig blijft, wordt in Vijftig Tinten Grijs volop gespeeld met BDSM-elementen. Dat voegt een extra laag spanning en machtsdynamiek toe. Het bekende bouquetverhaal krijgt daarmee een hedendaagse twist en blijft tegelijk trouw aan die vertrouwde basis van romantische spanning en de ultieme verlossing aan het einde.
Deze spanning tussen controle en overgave is niet nieuw binnen de erotiek. Films zoals Emanuelle uit 1974 legden al de basis voor het verkennen van seksuele vrijheid en zelfontdekking op het grote scherm, en gaven daarmee een voorzet voor moderne films zoals Fifty Shades of Grey.

Ongelijkheid als fantasie

Professor Eva Illouz werpt met haar boek Hard-core Romance een ander interessant licht op het succes van Fifty Shades of Grey. Volgens haar speelt het boek in op een verlangen naar ongelijkheid. In een wereld waar man en vrouw steeds meer als gelijken worden gezien, biedt het boek een fantasie waarin traditionele machtsdynamieken opnieuw de hoofdrol spelen.

Illouz ziet BDSM niet alleen als een seksuele praktijk, maar als een culturele fantasie waarin de spanning tussen macht en overgave wordt uitgespeeld op een manier die aansluit bij moderne gelijkwaardigheid. Ana en Christian spelen met deze machtsverhoudingen in hun seksuele relatie, maar Ana behoudt haar autonomie.

Illouz benadrukt dat dit boek niet alleen opwindend is, maar ook een soort handleiding biedt om te experimenteren met traditionele rollen in een feministische context. Het biedt vrouwen de ruimte om te spelen met macht en controle, zonder dat ze hun eigen kracht verliezen.

Twee visies, één fenomeen

Wat gebeurt er als we de inzichten van Marjan Slob en Eva Illouz naast elkaar leggen? Ze geven allebei een boeiende verklaring voor waarom Vijftig Tinten Grijs zo’n enorm succes werd. Slob wijst op de aantrekkingskracht van het sublieme – de intense ervaring die je uit je veilige bubbel haalt.

Illouz legt de nadruk op de culturele dynamiek: de behoefte aan een fantasie waarin traditionele rollen weer centraal staan.
Waar beide visies elkaar raken, is in het idee dat dit boek verder gaat dan een gewoon verhaal. Het biedt een ervaring waarin macht, overgave, controle en loslaten door elkaar lopen. Het is een avontuur dat diepgewortelde menselijke verlangens raakt en dat lezers niet alleen een ontsnapping biedt, maar ook een intense reis waarin ze zichzelf kunnen verliezen.

Verlangen naar meer

Dus, waar komt het succes van Fifty Shades of Grey nu echt vandaan? Het is niet alleen de perfecte timing, het spel met het sublieme of de verkenning van ongelijkheid. Het is die unieke combinatie van feministische autonomie, culturele machtsdynamiek en diepe psychologische verlangens die van dit boek zo’n wereldwijd fenomeen heeft gemaakt.

Het laat lezers dromen, verlangen en experimenteren met ideeën die in het dagelijkse leven minder vanzelfsprekend zijn. Het biedt een wereld waar alles intenser aanvoelt, waar de regels anders zijn en waar de grens tussen verlangen en angst vervaagt.

Die mix van verwarring over macht en gelijkheid, gecombineerd met de aantrekkingskracht van het sublieme, maakt Vijftig Tinten Grijs zo verleidelijk. Het geeft lezers de kans om te spelen met macht en overgave waarbij ongelijkheid niet bedreigend voelt, maar juist opwindend wordt. Misschien is dat wel de echte aantrekkingskracht van het boek: het laat je flirten met grenzen van verlangen en controle, zonder de last van de echte wereld – net als de Bouquetreeks dat doet.

Wil je ook leren hoe je onweerstaanbare erotische verhalen schrijft? Ontdek onze cursus De 7 Wetten voor een Seksscène en leer de geheimen van krachtige, opwindende erotica.