Voorspel in erotica en het effect op hersenen:
verhoog de spanning voor je lezers

Door Marjon Cosijn

‘Van dik hout zaagt men planken!’

We schrijven 1994. Aan het woord is Cocky van Bokhoven, de meest gedreven en getalenteerde schrijfdocent die ik ooit heb gekend. En ze heeft het tegen mij.

Samen met een groepje van zes andere cursisten zit ik aan de enorme tafel in de keuken van een statig Middelburgs pand. In het kader van het tweejarige Toneelschrijfproject van het Nederlands Centrum voor Amateurtoneel komen we om de zaterdag samen. Wij uit alle windstreken en Cocky met de trein vanuit ’s Hertogenbosch ….

Het spannende moment van voorlezen

Ik ken het spreekwoord wel, maar eigenlijk weet ik niet goed wat ze ermee bedoelt. Zojuist heb ik mijn huiswerk voorgelezen. Een spannend moment.

Twee weken lang had ik erop gezwoegd. Beginnetjes gemaakt en weer weggegooid. Enthousiast vellen vol geschreven en moedeloos verscheurd. Tot ik eindelijk wist dat iets goeds had. Dat mijn tekst het effect zou hebben dat ik voor ogen had.

Als schrijvers – en zeker als schrijvers van erotica – willen we dat onze tekst een sterke, liefst fysieke impact heeft op de lezer. Dat effect is meer dan alleen emotie, het reikt verder en beïnvloedt zelfs ons brein, zoals blijkt uit onderzoek naar het effect van erotica op hersenen. De manier waarop spanning wordt opgebouwd, speelt daarbij een cruciale rol. Kijk bijvoorbeeld naar hoe de emotie ‘verlangen’ wordt ingezet in Fifty Shades of Grey. In deze blog bespreek ik uitgebreid hoe verlangen essentieel is voor het genre en hoe je daar als schrijver mee kunt spelen.

Cocky’s lessen over het schrijven voor het publiek in plaats van voor jezelf, zijn ook hier van onschatbare waarde. Je wilt dat je lezers op elk niveau worden geraakt, precies zoals de hersenen reageren op erotica die slim en verleidelijk geschreven is.

Feedback komt on the spot

Als het voorleesrondje begint is iedereen stoer, maar dat is schijn, begrijp ik later. Cocky’s gedrevenheid komt met een flinke schep meedogenloosheid. Ieder van ons hapt weleens naar adem.

Feilloos fileert ze onze teksten. Legt de vinger op zwakke plekken. Als docent van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht heeft ze vaker met dit bijltje gehakt. Vandaag vallen er geen spaanders, maar heeft ze het over van dik hout planken zagen.

Voor wie schrijf je eigenlijk?

Ik luister. Hang aan haar lippen, want ik wil een betere schrijfster worden. Ze gaat ervoor zitten en vertelt de groep dat we niet voor onszelf schrijven. Dat we niet eens voor de toneelspelers schrijven die ooit onze teksten op de planken brengen. Nee! We schrijven voor het publiek.

Het publiek wil zelf onderdeel zijn van het toneelstuk. Het wil speculeren, zaken ontdekken en gelijk krijgen. Of verrast worden. Wat het niet wil, is – in Cocky’s woorden – dingen door de strot geduwd krijgen.

De kunst van het schrijven van erotica

Precies hetzelfde geldt voor het schrijven van seksverhalen. Een tekst waar je personages direct veranderen in een spartelende hoop ledematen, is voor je lezer niet interessant.

‘Van dik hout zaagt men planken’ is een Nederlandse uitdrukking die gebruikt wordt om aan te geven dat iemand direct en zonder omhaal te werk gaat. Dat kan goed werken, als er een gebouw gesloopt moet worden of wanneer iemand ondubbelzinnig de wacht moet worden aangezegd, maar niet in erotica.

Gun je eroticalezer een voorspel

De eroticalezer houdt ervan om uitgedaagd, geplaagd en verleid te worden. Hij wil in het verhaal verdwijnen, er onderdeel van worden. Dat bereik je dus niet met ‘van dik hout zaagt men planken’.

Je zou kunnen stellen dat een eroticalezer van het voorspel houdt. Hij wil opgewarmd worden, in de stemming komen. Hij wil voelen dat de tekst iets met hem doet. Zoals de minnaars beginnen met lonken en om elkaar heen draaien, zo wil ook de lezer voorbereid worden.

Opmerkelijke uitkomst bij wetenschappelijk onderzoek: effect van erotica op hersenen

In 2006 publiceerde de Amerikaanse hoogleraar psychiatrie Andrey P. Anokhin de uitkomsten van een interessant onderzoek in dit verband. Samen met zijn team onderzocht hij het effect van middelengebruik, zoals alcohol, tabak en marihuana, op de hersenen en gedrag. Een opmerkelijke nevenbevinding was dat erotische beelden sterkere en snellere hersenreacties veroorzaken dan verwacht.

Anokhin ontdekte dat erotica specifieke hersengebieden activeert die een rol spelen bij emotie en beloning: de insula, de cingulate cortex en de temporale cortex. Hierdoor veroorzaken erotische beelden intensere reacties in de hersenen dan andere soorten beelden. Die sterke lichamelijke reacties kunnen je als schrijver van erotica enorm helpen, vooral als je bewust werkt met de fysieke en emotionele sensaties van je personages. In mijn blog over lichaamsbewustzijn en erotische verhalen leg ik uit hoe je dit kunt inzetten om je verhalen meer diepgang te geven.

 

Grafische voorstelling van geactiveerde hersengebieden bij het bekijken van erotica

Wat betekent die uitkomst voor de eroticaschrijver?

Die bevindingen zijn voor jou als schrijver van seksverhalen interessant, want dit betekent dat de lezer zowel een verhoogde hartslag of seksuele opwinding als verhoogde aandacht en betrokkenheid ervaart. Met andere woorden: als jouw tekst opwindende plaatjes in het hoofd van de lezer tovert, heb je hem het verhaal binnengetrokken. Dat is het directe effect van erotica op hersenen.

Er bestaat geen luie lezer

Die effecten ontstaan omdat lezen een interactieve bezigheid is. De lezer leest niet enkel de woorden, nee, zijn brein is alert en actief. Het produceert beelden, legt verbanden, trekt conclusies en kijkt verwachtingsvol vooruit. Daar maak je als schrijver van erotica gebruik van door een gedetailleerd en spannend voorspel, dat allerlei vormen kan hebben.

Het gaat altijd in eerste plaats om het effect op de lezer

Cocky’s lessen ben ik nooit vergeten, in welk genre ik ook schrijf: bij mij staat het effect van de tekst op de lezer altijd voorop. Keuzes in tekst zijn niet goed of fout. Ze hebben wél of niet het gewenste effect op de lezer. De aanpak van dik hout zaagt men planken, werkt vrijwel nooit, omdat je dan geen gebruik maakt van het effect van erotica op hersenen – het subtiele spel van spanning en anticipatie.

Wil je zelf leren hoe je spanning en verlangen opbouwt in je verhalen? Onze cursus De 7 Wetten voor een Seksscène helpt je om onvergetelijke seksscènes te schrijven die je lezers niet kunnen loslaten.